ΣΟΒΑΡΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ Ή ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΟ ΣΥΜΠΤΩΜΑ?

Τι είναι τα ψυχοσωματικά συμπτώματα?

Τα ψυχοσωματικά συμπτώματα η αλλιώς ψυχοσωματική διαταραχή είναι ιδιάζουσες σωματικές παθολογικές καταστάσεις, όπως διάφοροι πόνοι στο σώμα μας ή σε κάποιο όργανο, μυϊκοί πόνοι, αϋπνία, ταχυκαρδία, πίεση, ξηροστομία, διάφορα γαστρεντερικά προβλήματα όπως η δυσκοιλιότητα ή το σύνδρομο σπαστικής κολίτιδας, σεξουαλικά προβλήματα, οσφυαλγία ή το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, ζαλάδες, πονοκέφαλοι, μυρμηγκιάσματα, μουδιάσματα ή μειωμένη αισθητικότητα, προβλήματα μνήμης, προβλήματα στην διατροφή, οι οποίες δεν προέρχονται από κάποια συγκεκριμένη οργανική – παθολογική αιτία αλλά από την ψυχική σφαίρα του ατόμου (Martin, 2011).

Τα συναισθήματα μας έχουν άμεση σχέση με το σώμα μας.
Συνδέονται μεταξύ τους σημαντικά με το αυτόνομο νευρικό σύστημα. Έτσι μια συγκινησιακή κατάσταση που παρατείνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα κινητοποιεί φυσιολογικούς προσαρμοστικούς μηχανισμούς, γεγονός που ενδέχεται να τους καταστήσει παθογόνους και έτσι να πυροδοτήσουν νοσογόνες διεργασίες (Αλεβίζος, 2008). Ο ασθενής είναι δυνατόν να μην έχει ακριβή συνείδηση των συναισθημάτων που του προκαλούν σωματικές μεταβολές, και πολύ περισσότερο τις παθολογικές σωματικές μεταβολές, ιδιαίτερα εκείνες που εκδηλώνονται με βραδύ ρυθμό.

Τα συναισθήματα μεταμορφώνονται σε ψυχοσωματικά συμπτώματα μέσα από ποικίλους διαφορετικούς μηχανισμούς. Το άγχος είναι υπαίτιο για πολλά ψυχοσωματικά συμπτώματα όπως η διαταραχή ευερέθιστου εντέρου αλλά και η σύσπαση των γραμμωτών μυϊκών ινών (Σακελλαρόπουλος, 2007). Μέσα από την μετατροπή το άγχος που συσσωρεύεται στον οργανισμό μας χωρίς να το εκφράσουμε ή να το επιλύσουμε βρίσκει την διέξοδο του στο σώμα μας και μετατρέπεται σε ψυχοσωματικό σύμπτωμα και εκφράζεται με συμβολικό τρόπο (Σακελλαρόπουλος, 2007). Ποιο συχνό φαινόμενο είναι η σωματοποίηση κατά την οποία οι ψυχοσυγκρούσεις εκφράζονται με σωματικά συμπτώματα μέσω του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Είναι πιο συχνή στις γυναίκες και χαρακτηριστικό τους είναι η επαναλαμβανόμενη εμφάνιση των συμπτωμάτων για τα οποία οι ασθενείς ζητούν την ιατρική βοήθεια, αλλά τα αρνητικά αποτελέσματα των εξετάσεων για κάποια πάθηση δεν τους καθησυχάζουν με αποτέλεσμα να ψάχνουν ξανά και ξανά.

Πως επιλέγονται τα όργανα που θα νοσήσουν?

Τα όργανα επιλέγονται από το άτομο που πάσχει από ψυχοσωματικά συμπτώματα. Αυτό εξαρτάται από την ιδιοσυγκρασία του ατόμου, τον χαρακτήρα του, τις ασχολίες του εκείνη την συγκεκριμένη περίοδο της ζωής του, τον κοινωνικό του περίγυρο και φυσικά τα προβλήματα υγείας που μπορεί να αντιμετωπίζει. Για παράδειγμα όταν κάποιο όργανο είναι καταπονημένο ή βρίσκεται σε μειονεξία εκείνη την περίοδο σε σχέση με τα υπόλοιπα τότε θα γίνει δέκτης συγκινησιακών πληγμάτων. Εάν πάσχετε από κάποιο αυχενικό πρόβλημα τότε σε περιόδους μεγάλης έντασης και άγχους θα έχετε παρατηρείσαι ότι υποφέρεται από έντονους πονοκεφάλους. Αυτό συμβαίνει γιατί το άγχος σας ενεργοποιεί την σύσπαση των μυϊκών ινών του αυχένα με αποτέλεσμα να σας προκαλούνται έντονοι και ανυπόφοροι πονοκέφαλοι (May, 2010)cvnmb  . 

Πως αντιλαμβανόμαστε ότι τα συμπτώματα μας είναι ψυχοσωματικά?

Μια παρερμήνευση που γίνεται συνήθως στους περισσότερους είναι ότι νομίζουν ότι τα ψυχοσωματικά συμπτώματα είναι στο μυαλό τους. Με αποτέλεσμα όταν κάποιος τους λέει ότι μπορεί να πάσχουν από αυτά να ακούει συχνά την φράση «Αποκλείεται! Δεν είναι στο μυαλό μου ο πόνος. Τον αισθάνομαι. Πονάω». Το σύμπτωμα δεν είναι ποτέ στο μυαλό του πάσχοντα. Δεν φαντάζεται ότι πονάει. Δεν φαντάζεται ότι νοσεί. Φυσικά και νοσεί. Φυσικά και πονάει! Η Διαφορά είναι η αιτία που προκαλεί τον πόνο ή την ασθένεια σε κάποιο όργανο. Η αιτία είναι ψυχολογική και όχι οργανική. Χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι είναι «κατά φαντασία ασθενής». Βασικό κριτήριο για να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε ότι πάσχουμε από ψυχοσωματικά συμπτώματα είναι τα αποτελέσματα των ιατρικών εξετάσεων. Σαν Έλληνες έχουμε την νοοτροπία να μην στεκόμαστε ποτέ σε μία γνώμη. Έτσι πηγαίνουμε σε πάνω από δυο γιατρούς τις ίδιας ειδικότητας προκειμένου να μας πουν την γνώμη τους. Τα άτομα που πάσχουν από ψυχοσωματική διαταραχή δαπανούν μεγάλα χρηματικά ποσά και αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα από την ζωή τους σε ιατρικές επισκέψεις και ιατρικές εξετάσεις. Φυσικά θα πρέπει να μην έχει διαπιστωθεί κάποιο οργανικό πρόβλημα που να δικαιολογεί τα συμπτώματα ή την ένταση των συμπτωμάτων του ατόμου. Αν λοιπόν πάσχετε από κάποιο οργανικό πρόβλημα, έχετε επισκεφθεί πάνω από δύο γιατρούς για τον ίδιο λόγο, έχετε μπει στην διαδικασία να κάνετε αρκετές εξετάσεις οι οποίες βγήκαν φυσιολογικές και παρόλο που οι γιατροί σας λένε ότι «δεν βλέπουν κάτι», τότε ίσως είναι η ώρα να αρχίσετε να σκέφτεστε την πιθανότητα των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων. 

Πως αντιμετωπίζονται?

Η λύσεις ποικίλουν αναλόγως την σοβαρότητα της κατάστασης. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να ελαττώσετε το άγχος σας.

Η Διατροφή Βοηθάει.

Υπάρχουν τροφές που βοηθούν στην μείωση του άγχους. Σκεφτήκατε ποτέ να αλλάξετε την διατροφή σας? Το ασβέστιο και το μαγνήσιο του γάλακτος βοηθούν τους μυς να ηρεμήσουν. Τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά είναι πηγές φυλλικού οξέος, που επιδρά θετικά στην λειτουργία του νευρικού συστήματος. Η βιταμίνη C που βρίσκεται σε μεγάλη ποσότητα στα πορτοκάλια, τα λεμόνια, τα γκρέιπφρουτ, τα ακτινίδια αλλά και τα παντζάρια, συμβάλει στην σύνθεση των νευροδιαβιβαστών. Η θειαμίνη και πυριδοξίνη είναι βιταμίνες που βοηθούν στον έλεγχο του στρες και βρίσκονται σε πληθώρα στο ψωμί και στα δημητριακά ολικής αλέσεως. Υπάρχουν όμως και τροφές που θα πρέπει να αποφεύγετε όπως ο καφές, το τσάι, το κακάο τα οποία περιέχουν καφεΐνη η οποία ανεβάζει τη στάθμη της αδρεναλίνης και του σακχάρου στο αίμα, με αποτέλεσμα να μειώνεται η κόπωση. ΟΜΩΣ σε άτομα με υψηλό άγχος η αδρεναλίνη είναι ήδη σε υψηλά επίπεδα. Το καλύτερο είναι τον καφέ σας να τον πιείτε στη διάρκεια της ημέρας και όχι αμέσως μετά το πρωινό ξύπνημα. Με το που θα ξυπνήσετε, πρέπει να πάρετε με ηρεμία το πρωινό σας και να ξεκινήσετε χαλαρά τη μέρα σας. Πιείτε τον καφέ σας αρκετά αργότερα. Το αλκοόλ σε μικρές ποσότητες χαλαρώνει, σε μεγαλύτερες όμως δημιουργεί ένταση.

Βότανα

Το χαμομήλι, το τίλιο και η βαλεριάνα είναι βότανα τα οποία μπορείτε να τα βράσετε σε συνδυασμό ή ένα ένα μόνα τους. Μία κουταλιά του γλυκού σε βραστό νερό για 5 λεπτά, σουρώνετε και είναι έτοιμα, εάν θέλετε προσθέτετε και μια κουταλιά του γλυκού μέλι που βοηθάει πολύ. Θα σας ηρεμήσουν άμεσα.

Η λεβάντα, το ylang ylang και το γιασεμί είναι εξαιρετικά αιθέρια έλαια τα οποία μπορείτε να τα χρησιμοποιήσετε σε ειδικές συσκευές για αιθέρια έλαια. Μερικές σταγόνες λεβάντας στο μαξιλάρι σας πριν πέσετε για ύπνο θα βοηθήσουν στην αυπνία σας.

Γυμναστική

Είναι πλέον αποδεδειγμένο ότι η γυμναστική βοηθάει στην μείωση του άγχους. Σε έρευνα που έγινε σε φοιτητές πανεπιστημίου των ΗΠΑ έδειξε ότι η σωματική άσκηση βοήθησε στην μείωση του άγχους τους αλλά και στην αύξηση των θετικών συναισθημάτων τους και στην αυτοεκτίμησή τους (Jong-Ho Kim & Larry A. McKenzie, 2014). Η άσκηση επιδρά στο αυτόνομο νευρικό σύστημα και στον άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-επινεφρίδια τα οποία είναι γνωστόν ότι αντιδρούν και συμμετέχουν στη διατήρηση της ομοιόστασης (Mastorakos, Pavlatou, Diamanti-Kandarakis & Chrousos, 2005). Ακόμα και αν δεν σας αρέσει το γυμναστήριο μπορείτε να πηγαίνετε για τρέξιμο ή περπάτημα. Ακόμα θα μπορούσατε να κάνετε κάποιο ομαδικό άθλημα.

Χόμπι

Βρείτε ένα χόμπι που σας αρέσει και ασχοληθείτε με αυτό στον ελεύθερο σας χρόνο. Κάντε το μόνο για εσάς και για κανέναν άλλον. Το πρόβλημα της σημερινής καθημερινότητας είναι ότι ο άνθρωπος δεν δίνει χρόνο στον εαυτό του να κάνει πράγματα που τον ευχαριστούν. Ασχοληθείτε μια ώρα την ημέρα μόνο με τον εαυτό σας, κάντε ένα ζεστό μπάνιο ή διαβάστε ένα βιβλίο πριν κοιμηθείτε. Βρείτε ένα χόμπι και κάντε το τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα. Αυτό θα σας δημιουργήσει θετικά συναισθήματα και θα ανεβάσει την αυτοεκτίμησή σας.

Τεχνικές Διαχείρισης Άγχους

Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες υπάρχουν διάφορες τεχνικές διαχείρισης του άγχους. Τέτοιες τεχνικές είναι ο διαλογισμός, οι ασκήσεις προοδευτικής μυϊκής χαλάρωσης, οι ασκήσεις αναπνοής και το guided imagery (Klinic Community Health Centre, 2010). Οι τεχνικές αυτές διενεργούνται από ειδικούς που έχουν ειδικευτεί στην εκμάθηση τους. Ειδικοί ψυχοθεραπευτές με ειδίκευση στις τεχνικές διαχείρισης άγχους αλλά και ειδικοί ψυχικής υγείας με γνωσιο-συμπεριφοριστική κατεύθυνση είναι οι κατάλληλοι για να σας μάθουν αυτές τις τεχνικές.

Μασάζ

Έρευνες έχουν δείξει την ευεργετική δράση του μασάζ στο άγχος. Σύμφωνα με τους Vickers και Zollman (1999) το μασάζ είναι η χειραγώγηση των μαλακών ιστών του σώματος που επιφέρει γενικευμένες βελτιώσεις στον τομέα της υγείας. Έτσι ένα μασάζ την εβδομάδα θα σας ηρεμεί και θα σας κατευνάζει.

Ειδικοί Ψυχικής Υγείας

Σε περίπτωση που τίποτα από τα παραπάνω δεν βοηθήσουν τότε θα πρέπει να επισκεφτείτε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας ώστε να σας βοηθήσει και να σας καθοδηγήσει σωστά. Οι τρόποι ψυχοθεραπείας ποικίλουν. Η ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία είναι ένας μακρόχρονος τρόπος ώστε να λύσετε βαθύτερα πράγματα και να φτάσετε στην αυτοπραγμάτωση. Με αυτό τον τρόπο θα μπορέσετε όχι μόνο να σταματήσετε το άγχος σας αλλά να βρείτε και την πραγματική βαθύτερη αιτία που σας το προκαλεί. Η γνωσιο – συμπεριφοριστική προσέγγιση θα σας βοηθήσει με γνωστικές διαδικασίες να αλλάξετε την συμπεριφορά που σας προκαλεί το αρνητικό συναίσθημα με αποτέλεσμα να εξαλειφτούν να ψυχοσωματικά συμπτώματα. Τέλος η χοροθεραπεία είναι μια ψυχοθεραπεία που έχει να κάνει εξ ολοκλήρου με το σώμα μας και ότι αυτό αφορά (Μπαλατσού & Ρήγα, 2009). Έχει κοινά στοιχεία με την ψυχανάλυση με βασική τους διαφορά το εργαλείο ψυχοθεραπείας. Στην ψυχανάλυση εξωτερικεύεις το συναίσθημά σου μέσα από τα όνειρα και τις λέξεις ενώ στην χοροθεραπεία βασικό σου εργαλείο είναι το σώμα σου. Έτσι απεγκλωβίζεις οποιοδήποτε ψυχοσωματικό σύμπτωμα μέσα από την κίνηση του σώματός σου, δηλαδή μέσα από το ίδιο το όργανο που νοσεί.

Jong-Ho Kim & Larry A. McKenzie. (2014) The Impact of Physical Exercise on Stress Coping and Well-Being in University Students in the Context of Leisure. Health, 6, 2570-2580.

Klinic Community Health Centre. (2010) Stress & Stress Management. Canada: Klinic Community Health Centre.

Martin, G.N. (2011). Νευροψυχολογία. Εγκέφαλος και Συμπεριφορά. Επιμέλεια: Τσορμπατζούδης Χ. ΑΘΗΝΑ: Εκδόσεις Έλλην.

Mastorakos, G., Pavlatou, M., Diamanti-Kandarakis, E. & Chrousos, G.P. (2005) Exercise and the Stress System. HORMONES, 2, 73-89.

May, R. (2010). Το νόημα του άγχους. Μετάφραση: Βασιλάκος Γ. Ύψιλον/Βιβλία.

Vickers A. and Zollman, C. (1999) ABC of complementary medicine. Massage therapies. British Medical Journal, 319, 1254-1257

Αλεβίζος, Β. (2008). Άγχος. Ιατρικές & Κοινωνικές Διαστάσεις. ΑΘΗΝΑ: ΒΗΤΑ

Μπαλατσού, Ν.Ε. & Ρήγα, Α.Β. (2009) Ο χορός ως μέσον έκφρασης και θεραπείας. In Ρήγα, Α.Β. Ψυχολογία της Τέχνης. Α’ Τόμος. Δημιουργικότητα και μορφές τέχνης. ΑΘΗΝΑ: ΠΕΔΙΟ.

Σακελλαρόπουλος, Π. (2007). Ψυχοσωματική Ιατρική. Ψυχοπαθολογία και κλινικό έργο. Διασυνδετική ψυχιατρική. Ψυχοογκολογία. ΑΘΗΝΑ: ΠΑΠΑΖΗΣΗ.

ΟΝΑΣΟΓΛΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΓΕΩΡΓΙΑ

ONASOGLOU CHRISTINA GEORGIA

ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ

PSYCHOTHERAPIST

BA (HONS) ΠΤΥΧΙΟ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Bachelor on Psychosocial Studies

ANGLIA RUSKIN UNIVERSITY

MSc ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

Master of Science on Health Psychology

CARDIFF METROPOLITAN UNIVERSITY

Ειδίκευση στην ΙΑΤΡΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ και ΣΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΕΦΗΒΩΝ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ