Νιώθεις ότι πεινάς? Δες τι μπορεί να επηρεάσει την όρεξή σου.

Η όρεξη μπορεί να σχετιστεί με πολλούς παράγοντες. Βιολογικούς, ψυχολογικούς αλλά και κοινωνικούς. Για εμάς τους Έλληνες το φαγητό παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην κουλτούρα μας. Από την αρχαιότητα ακόμα η τροφή κυριαρχούσε στις γιορτές και στα έθιμα. Από την άλλη πολλές φορές έχουμε παρατηρήσει ότι όταν δεν είμαστε καλά ψυχολογικά αναζητάμε να φάμε και κυρίως κάτι γλυκό.

Τι γίνεται όμως όταν νιώθεις ότι το φαγητό σου έχει γίνει εξάρτηση?

Τι συμβαίνει όταν ξεκινάς να τρως και νιώθεις ότι δεν μπορείς να σταματήσεις?

Τα επεισόδια υπερφαγίας έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά:

1.   Η λήψη της τροφής γίνεται σε συγκεκριμένη χρονική́ περίοδο και η ποσότητα  τροφής είναι μεγαλύτερη από́ αυτή́ που οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να φανέ μέσα στο ίδιο χρονικό́ διάστημα και κάτω από́ τις ίδιες συνθήκες

2.   Υπάρχει αίσθηση έλλειψης ελέγχου στο φαγητό́ ( π.χ αίσθημα πως δεν μπορεί́ το άτομο να σταματήσει ή να ελέγξει τι και πόσο τρώει )

3.   Η ταχύτητα της κατανάλωσης της τροφής είναι μεγαλύτερη από το κανονικό

4.   Το άτομο τρώει μέχρι να νιώσει δυσάρεστα πλήρες το στομάχι του

5.   Αυτές οι μεγάλες ποσότητες τροφής καταναλώνονται ακόμα και όταν δε νιώθει να πεινάει

6.   Το συνήθως άτομο νιώθει δυσάρεστα που τρώει πολύ́ και για το λόγο αυτό́ τρώει μόνο του

7.   Το άτομο, όταν τρώει υπερβολικά́, νιώθει δυσάρεστα με τον εαυτό́ του, μελαγχολικά́ και έχει αρκετές ενοχές

Η Ανάγκη για λήψη τροφής

Η ρύθμιση της λήψης της τροφής εξαρτάται από τον οδωτικό και τον ανασταλτικό υποθαλαμικό κέντρο στον εγκέφαλο. Βλάβη του ανασταλτικού προκαλεί υπερφαγία. Στην λειτουργία των κέντρων αυτών παίζουν ρόλο και διάφοροι νευροδιαβιβαστές όπως η νοραδρεναλίνη (Bennett, 2010).

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν την ανάγκη για λήψη τροφής όπως το φύλο, η ιδιοσυγκρασία, η εποχή του έτους, η γεωγραφική περιοχή διαμονής, η ώρα της ημέρας, η θρησκεία, η κουλτούρα, η κυρίαρχη μόδα και η νόσος. Οι γυναίκες κατά την εφηβεία τείνουν να έχουν αυξημένη όρεξη για υδατάνθρακες. Στην Β. Ευρώπη τείνουν προς την κρεατοφαγία ενώ στην ΝΑ Ασία προς την χορτοφαγία. Από την άλλη τις πρωινές ώρες δεν έχουμε όρεξη για λίπη, αλλά η διάθεση μας αυξάνεται καθώς πλησιάζει το βράδυ. Σε σχέση με την ηλικία η όρεξη για λήψη λιπών αυξάνεται και στα δυο φύλα αμέσως μετά την έναρξη της εφηβείας, όπου εκείνη την εποχή ενεργοποιείται στον υποθάλαμο το νευροπεπτίδιο γαλαμίνη (Bennett, 2010).

Το νευροπεπτίδιο Υ (NPY), το οποίο παράγεται στον υποθάλαμο, αυξάνει την επιθυμία για λήψη υδατανθράκων και επιταχύνει τη χρήση τους στο σώμα.

Η γρελίνη είναι μια γαστρική́ ορμόνη που εκκρίνεται στο στομάχι και έχει λιπογόνες και διαβητογόνες ιδιότητες. Αυξάνει την όρεξη για φαγητό́ και την έκκριση της αυξητικής ορμόνης.

Το νευροπεπτίδιο γαλαμίνη (GAL) αυξάνει την επιθυμία για λήψη λιπών κατά́ το τέλος της ημέρας ή κατά́ τη λήξη μιας μυϊκής δραστηριότητας.

Η νορεπινεφρίνη αυξάνει, κατά́ το πρόγευμα, την όρεξη για υδατάνθρακες (Martin, 2011).

Από γενετικής άποψης έρευνες έχουν δείξει αυξημένο ποσοστό συνεμφάνισης της βουλιμίας σε διδύμους, περίπου 32% (Kendler et al., 1991).

Οι σύγχρονες συνθήκες ζωής στις βιομηχανικές κοινωνίες, όπως η αφθονία τροφίμων, η μη σωματική δραστηριότητα, η καθιστική ζωή, τα τρόφιμα με πολλά λιπαρά, οι συνήθειες των γονέων και η μη ύπαρξη κατάλληλης εκπαίδευσης θεωρούνται επίσης αιτιατοί παράγοντες για την υπερφαγία (Ogden, 2012).

Από την  άλλη υπάρχουν ορισμένα φάρμακα τα οποία υποστηρίζεται ότι συνδέονται με την όρεξη, όπως τα νευροληπτικά και ορισμένα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά.

Από ψυχολογικής άποψης τα συναισθήματα, το άγχος και ο πόνος μπορούν να διαταράξουν την όρεξη για τροφή με την παραγωγή της κορτιζόλης σε συνδυασμό με άλλες ορμόνες που παράγονται κατά την περίοδο αυξημένου άγχους ή θλίψης όπως η νορεπινεφρίνη, γλυκαγόνη, και η σωματοτροπίνη (Αλεβίζος, 2008).

Το να αναγνωρίσουμε και να μπορέσουμε να ελέγξουμε τα επεισόδια υπερφαγίας είναι σημαντικό για την υγεία μας καθώς μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα όπως, ο διαβήτης, οι καρδιοπάθειες, γαστρεντερολογικά προβλήματα κ.α.

Σε περίπτωση που δεν μπορούμε να ελέγξουμε αυτά τα επεισόδια μόνοι μας και υπάρχουν για διάστημα μεγαλύτερο των 6 μηνών θα πρέπει να συμβουλευτούμε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας.

Αλεβίζος, Β. (2008). Άγχος. Ιατρικές και Κοινωνικές Διαστάσεις. ΑΘΗΝΑ: ΒΗΤΑ

Kendler, K.S., Maclean, C., Neale, M., et al. (1991). The genetic epidemiology of bulimia nervosa. American Journal of Psychiatry, 148, 1627-1637.

Marin, G.N. (2011) Neuropsychology. Brain and Behavior. (Eds) Χ. Τσορμπατζούδης Νευροψυχολογία. Εγκέφαλος και Συμπεριφορά. ΑΘΗΝΑ: έλλην.

Ogden, J. (2012). Health Psychology. A textbook. Fifth edition. ENGLAND: Open University Press.

ΟΝΑΣΟΓΛΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΓΕΩΡΓΙΑ

ONASOGLOU CHRISTINA GEORGIA

ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ

PSYCHOTHERAPIST

BA (HONS) ΠΤΥΧΙΟ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Bachelor on Psychosocial Studies

ANGLIA RUSKIN UNIVERSITY

MSc ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

Master of Science on Health Psychology

CARDIFF METROPOLITAN UNIVERSITY

Ειδίκευση στην ΙΑΤΡΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ - ΣΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΕΦΗΒΩΝ και στην ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ